با دوستان خود در حال عبور از خیابان هستیم.کسی بدون هیچ دلیلی به ما ناسزا می‌گوید. به اصطلاح خشم خود را فرو می‌بریم و به دوستان خود می‌گوییم: ولش کن بابا، بعداً حسابش را میرسیم!!!
شخصی است که اخلاق بدی دارد. گاهگاهی ما را نیز بی نصیب نمی‌گذارد. هر بار خشم خود را فرو برده و می‌گوئیم: این بالاخره یک جا کارش گیر است، بعداً حسابش را میرسیم!!!
آیا این نوع کظم غیظ همان چیزی است که قرآن می‌گوید؟ خیر؛
امیرالمؤمنین علی(علیه‌السلام) می‌فرمایند: «فروبرنده‌ی خشمِ حقیقی کسی است که کینه‌های خود را نیز از بین ببرد(و قصد انتقام جویی بعدی نداشته باشد.)»
غلامش را دنبال کاری فرستاد. مدتی گذشت و غلام برنگشت. حضرت صادق(علیه‌السلام) به دنبالش رفت. او را در گوشه‌ای خفته یافت. بالای سرش نشسته او را باد می‌زد تا بیدار شد. آنگاه به او فرمود: «فلانی به خدا قسم تو حق نداری تمام شبانه روز را بخوابی! بلکه شب را بخواب و روز را در اختیار ما باش.»
اگر ما که خود را شیعه‌ی آن حضرت می‌دانیم در چنین موقعیتی بودیم چه می‌کردیم؟
اگر در میدان جنگی باشیم و کسی به ما بگوید دشمن در کمین است چه می‌کنیم؟
پاسخ واضح است؛ فکر و تدبیر و تمامی امکانات را به کار می‌گیریم تا دشمن بر ما مسلط نشود.
حال اگر کسی مثل امیر المؤمنین(علیه السلام) این اخطار را به ما کند چه می‌کنیم:
«الغضب عدوٌّ، فلا تُمَلّکُهُ نفسَک» ؛ «خشم دشمن است؛ آن را بر خود مسلط مگردان.»
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «هیچ بنده‌ای نیست که خشم خود را فرو ببرد مگر آنکه خداوند عزت او را در دنیا و آخرت فزونی بخشد...» [کافى، ج2، ص 110 . ]
وقتی با اینگونه روایات که نظیر آن بسیار است مواجه می‌شویم اولین سؤال که به ذهنمان خطور می‌کند این است که مگر خشم و غضب چیست و چه اثری دارد که فرو بردن خشم در روایات اینقدر سفارش شده است؟
غضب و عصبانیت حالتی است که در همه انسان‌ها وجود دارد و مانند همه غرایز دیگر در جای خود لازم است ولی اگر کنترل نشود بدترین آثار را به دنبال دارد و دین انسان را تباه می‌کند و اینکه امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرمایند«الغَضَبُ مِفتاحُ کُلِّ شَرٍ»غضب کلید هر بدی است، منظور همین غضب مذموم است. به مطلب بعدی توجه کنید:
برادر کوچک‌تر خویش را به دنبال کاری فوری می‌فرستیم. پس از مدتی هر چه منتظر می‌شویم نمی‌آید. به دنبال او می‌رویم می‌بینیم مسأله را به کلی فراموش کرده و در کوچه مشغول به بازی شده است. با عصبانیت به سمت او می‌رویم و:
1- سیلی محکمی به وی می‌نوازیم. [افراط در غضب: این حالت مذموم است.]
2- آرام گوش را می‌گیریم و کمی او را دعوا می‌کنیم. [اعتدال در غضب: این حالت ممدوح است.]
3- اهمیتی نمی‌دهیم و خودمان هم مشغول بازی می‌شویم. [تفریط: زمانی است که کسی به طور کلی از این قوه بی بهره باشد یا این قوه در وی به قدری ضعیف باشد که در مواقع ضروری هم بروز نکند. این حالت مذموم است و ثمره‌ی آن بی غیرتی در مقابل حرام و تحمل خواری و ... است. ]
«الَّذینَ یُنفِقونَ فِی السَّرّا‌ءِ وَالضَّراءِ وَالکاظِمینَ الغَیظِ وَ العافِینَ عَنِ النّاسِ وَاللهُ یُحِبُّ المُحسِنینَ» [134 آل عمران]
«[پرهیزکاران] همان کسانی هستند که در راحت و رنج انفاق می‌کنند و خشم خود را فرو می‌خورند و از مردم درمی‌گذرند و خدا نیکوکاران را دوست دارد.»
****
- یکی از مهمترین مشخصه های انسانهای متقی انفاق در هر شرایطی است « الَّذینَ یُنفِقونَ ...»
- پرهیزکار کسی است که محکوم غرایز خود نیست بلکه مالک نفس خویشتن است؛« وَالکاظِمینَ الغَیظِ»
- فرو بردن خشم بسیار خوب است اما به تنهایی کافی نیست؛ زیرا ممکن است کینه و عداوت از قلب انسان هنوز ریشه کن نشده باشد؛ در این حال برای پایان دادن به عداوت، «کظم غیظ» باید همراه با «عفو و بخشش» باشد؛« وَ العافِینَ عَنِ النّاسِ »
- کسی که می‌خواهد محبوب خدا شود باید از مال بگذرد و خشم و غضب را فرو برد؛« وَاللهُ یُحِبُّ المُحسِنینَ »
****
«کظم» در لغت به معنی بستن سر مشکی است که از آب پرشده باشد؛ و «کظم غیظ» یعنی هرگاه وجودت از خشم پر شد از غضب پرهیز کنی و خودت را کنترل نمایی!
