عید سعید فطر بر تمامی مسلمین مبارکباد

شَهْرُ رَمَضَانَ اَلَّذِى أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْءَانُ هُدىً لِّلنَّاسِ   وَبَیِّنَتٍ مِنَ الْهُدَى‏ وَالْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْکُمْ الْشَّهْرَ فَلْیَصُمْهُ وَمَنْ کَانَ مَرِیْضاً أَوْ عَلَى‏ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُرِیدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلاَ یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ وَلِتُکْمِلُواْ الْعِدَّةَ وَلِتُکَبِّرُواْ اللَّهَ عَلَى‏ مَا هَدَیکُمْ وَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ‏ [بقره/185]
«روزه در ماه رمضان، ماهى است که قرآن در آن نازل شده است. و قرآن کتابى است که هدایتگر مردم همراه با دلائل روشنِ هدایت و وسیله تشخیص حقّ از باطل است، پس هر کس از شما که این ماه را دریابد، باید روزه بگیرد. و آنکس که بیمار یا در سفر باشد، روزهاى دیگرى را به همان تعداد روزه بگیرد. خداوند براى شما آسانى مى‏خواهد و براى شما دشوارى نمى‏خواهد (این قضاى روزه) براى آن است که شماره مقرّر روزها را تکمیل کنید وخدارا بر اینکه شما را هدایت کرده، به بزرگى یاد کنید، باشد که شکرگزار گردید.»

از این آیه در میابیم که روزه زمینه ساز هدایت است و این خداوند است که انسان را به هدایت رهنمون میسازد وتکبیر خدا به خاطر این نعمت ازوظایف بندگان است.
مقصود از ولتکبراالله، تکبیرهایی است که در شب عید فطر وارد شده است و در نماز عید فطر گفته می‌شود:

«الله‌اکبر الله‌اکبر لااله الاالله و الله‌اکبر الله‌اکبر و لله‌الحمد الحمد علی ما هدانا و له الشکر علی ما اولانا.» [تفسیر ابوالفتوح رازی، ج 2، ص 18.]

خداوند در قرآن کریم یا معصومین (علیهم‌السلام) در احادیث ثواب خیلی از چیزها را مشخص کرده‌اند. مثلاً گفته‌اند فلان عمل رزق و روزی را زیاد می‌کند یا فلان عمل نورانیت می‌آورد. اما گاهی ثواب و پاداش یک کار از بس بزرگ است آشکارا بیان نمی‌شود. مثلاً خدا در قرآن در مورد نماز‌شب‌خوان‌ها فرموده: «هیچ کس نمی‌داند چه چشم روشنی‌ها و پاداش‌هایی برای آن‌ها در نظر گرفته‌شده‌است» (سوره‌مبارکه سجده. آیه 17) یعنی پاداش آن‌ها قابل توصیف نیست.

در حدیث قدسی هم آمده که خداوند می‌فرماید: «روزه برای من است و من، خودم پاداش آن را می‌دهم.»؛«الصوم لی و أنا اُجزی به»

با قافله‌ای همراه بودم. گرفتار دزدان شده و غارت شدیم. وقت غذا خوردن فهمیدم رئیس آن‌ها روزه است! گفتم: دزدی می‌کنی، روزه هم می‌گیری؟! این دیگر رسم کجاست؟!گفت: بین خود و خدا یک کوره راه برای آشتی باقی گذاردم.مدت‌ها گذشت تا اینکه او را در مکه در حال طواف دیدم!
مرا شناخت. گفتم تو کجا اینجا کجا؟ گفت: همان روزه‌ها مرا نجات داد. (احلی من العسل. ج1.ص92)

بی جهت نیست که رسول گرامی اسلام(ص) نتیجهء نهایی30 روز صیام را نجات بنده می‌داند:«ماه رمضان ، آغازش رحمت است و میانه اش بخشایش و پایانش نجات  از آتش است.»

درست است که روزه یعنی حفظ شکم از خوردن و آشامیدن و رعایت آداب ظاهری که در احکام بیان شده است و نیز  در حدیث ازپیامبر اسلام (ص) داریم: «با تشنگی و گرسنگی با نفس‌هایتان مبارزه کنید، همانا پاداش این کار همانند پاداش مبارزه در راه خداست و عملی دوست داشتنی‌تر از گرسنگی و تشنگی نزد خدا نیست.»  اما نباید اینطور فکر کنیم که «روزه گرفتن که کاری ندارد! نمی‌خوریم و نمی‌آشامیم! » چراکه روزه تنها نخوردن و نیاشامیدن نیست، و اتفاقاً این دو کار آسان‌ترین بخش روزه است. چنانچه رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) می‌فرمایند: «آسان‌ترین چیزی که خداوند بر روزه دار واجب نموده، خودداری از خوردن و آشامیدن است.»
بنابراین هدف اصلی روزه حفظ چشم و گوش و دست و زبان و قلب از گناه است و این همان تقوی است. به همین دلیل امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «روزه‌ی قلب بهتر از روزه‌ی زبان و روزه‌ی زبان بهتر از روزه‌ی شکم است.» و همچنین در حدیث دیگری داریم: «روزی که روزه هستی با روزی که روزه نیستی باید باهم فرق داشته باشند.»

هدف از روزه  تقوا و پرهیزگاری است. آزادی از قفس غرائز و هوس‌های شیطانی و بازسازی معنوی روح و تن. رهایی از کمند عادات خوردنی و خوابیدنی روزمره و پرواز به سوی زندگی با کیفیتی فراتر از یک زندگی معمولی. رهایی از وابستگی‌هایی که انسان  ذره ذره، خودش برای خودش ایجاد کرده و گسستن زنجیرهایی که انسان خودش به دور خودش پیچیده. پس گرسنگی تنها بخشی از هدف روزه است. بنابراین نباید فکر کنیم با پرخوری در سحر و یا خواب زیاد و ... زرنگی کرده‌ایم و در روزه‌هایمان اصلاً گرسنه نشده‌ایم؛ بلکه با این کار اصلاً هدف روزه را خراب کرده‌ایم.
البته حواسمان باشد حالا که قرار است رنجی متحمل شویم مواظب باشیم مصداق این حدیث نباشیم:«کم من صائمٍ لیس من صیامه إلا ظمأ»: «چه بسیارند روزه‌دارانی که بهره‌شان از روزه فقط تشنگی است.» 

برخی عبادات مخفی‌اند. برخی علنی. مثلا ذکر لاأله ألاالله از جنبه‌های مختلف ذکر با ارزشی است از جمله از این نظر که تنها ذکری است که هنگام گفتن آن، لب انسان تکان نمی‌خورد یعنی ذکر مخفی است. یا انفاق اگر به طور مخفیانه صورت پذیرد زمین تا آسمان با انفاق آشکار تفاوت دارد. اصلاً عبادت مخفی ارزش فوق‌العاده‌ای دارد. از این جهت است که پیامبر اسلام (ص) می‌فرمایند: اَعْظَمَ الْعِبادةِ اَجْرَا أَخْفیها. بالاترین عبادت از نظر پاداش، مخفی ترین آن هاست. [میزان الحکمه.ج4.ص339]
روزه هم عبادت مخفی است؛ نماز، حج، جهاد، زکات و خمس را مردم می‌بیند اما روزه دیدنی نیست. مخصوصاً روزه‌های مستحبی در طول سال که غوغا است.پس یادمان باشد حال که توفیق انجام عبادت باارزشی همچون روزه در ماه مبارکی همچون رمضان نصیبمان شده مبادا با بی مبالاتی و انجام امور سخیف که هر چند مبطل روزه نیستند اما کاری عبس و بیهوده به شمار می‌روند، از ارزش آن بکاهیم.

برخی از چربی‌ها، زواید و سموم در بدن از بین نمی‌رود مگر با گرسنگی. افراد روزه‌داری که دهانشان بو می‌دهد یا زبانشان زرد می‌شود، علامت همین سوختن سموم داخلی است. لذا پزشکان غیر مسلمان نظیر «الکسی سوفورین» دانشمند روسی هم قبول دارند روزه یا به تعبیر آن‌ها امساک، بیماری‌های زیادی را مداوا می‌کند. رسول خدا (صلی‌الله علیه و آله) نیز می‌فرمایند:«صوموا تصحوا»: «روزه بگیرید تا تندرست باشید.»

البته روزه موجب تندرستی می‌شود اما اگر از ما بپرسند چرا روزه می‌گیرید؟ مبادا بگوییم برای سلامت و تندرستی! بلکه تمام عبادات باید برای رضای خدا و با نیت بندگی و عبودیت باشد تا مورد قبول واقع شود!

  «یاأیُّهَاالَّذینَ ءَامَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذینَ مِن قَبْلِکُم لَعَلَّکُم تَتَّقُونَ» [183. بقره]
ای اهل ایمان روزه بر شما مقرر شد چنانکه بر امت‌های پیشین مقرر شده بود، باشد که پرهیزکار شوید. 
****

این آیه به بیان یکی از مهمترین احکام اسلامی می‌پردازد و آن روزه است. همانگونه که از این آیه برمی‌آید روزه مخصوص مسلمانان نبوده و بر امت‌های گذشته نیز مقرر بوده است.پایان آیه فلسفه‌ی این عبادت انسان‌ساز را با تعبیری کوتاه و بسیار پر محتوا بیان می‌کند و اثر پربار این فریضه‌ی الهی را صد در صد عاید خود انسان می‌داند: «شاید پرهیزکار شوید.»
از فوائد مهم روزه این است که روح انسان را «تلطیف» و اراده‌ی انسان را «قوی» و غرائز او را «تعدیل» می‌کند. در حقیقت بزرگترین فلسفه‌ی روزه همین اثر روحانی و معنوی آن است.
انسانی که همه‌ی غذاها و نوشیدنی‌ها را در اختیار دارد و هرلحظه تشنه و گرسنه شد به سراغ آن می‌رود همانند درختانی است که در پناه دیوارهای باغ و برلب نهرها می‌رویند. این درختان نازپرورده بسیار کم مقاومت و کم دوامند. اگر چند روزی آب از پای آن‌ها قطع شود پژمرده می‌شوند و می‌خشکند. اما درخانی که از لابلای صخره‌ها در دل کوه‌ها و بیابان‌ها می‌رویند و نوازشگر شاخه‌هایشان از همان طفولیت، طوفان‌های سخت و آفتاب سوزان و سرمای زمستان است و با انواع محرومیت‌ها دست به گریبانند، محکم و با دوام و پر استقامت و سخت‌کوش و سخت‌جانند! روزه نیز با روح و جان انسان همین عمل را انجام می‌دهد و با محدودیت‌های موقت به او مقاومت و قدرت اراده و توان مبارزه با حوادث سخت می‌بخشد.
بیشتر گناهان از دو ریشه‌ی «غضب» و «شهوت» سرچشمه می‌گیرند و روزه جلوی تندی‌های این دو غریزه را می‌گیرد و لذا سبب کاهش فساد و افزایش تقوی‌است و تقوی مهمترین اثر روزه است.کسی که یک ماه نان و آب و همسر خود را کنار گذاشت می‌تواند نسبت به مال و ناموس دیگران خود را کنترل کند. همچنین روزه باعث تقویت عاطفه است ؛ کسی که یک ماه مزه‌ی گرسنگی را چشید درد آشنا می‌شود و رنج گرسنگان را احساس و درک می‌کند.
گفته‌اند با شکم پر مطالعه نکنید. وقتی شکم انسان پر است خیلی چیزها را نمی‌فهمد . ذهن تمرکز ندارد. ولی گرسنگی به فکر میدان می دهد. لذا فرموده‌اند: «روزه موجب حکمت می‌شود.»؛«الصُّوم یُورِثُ الْحِکْمَه»[بحارالأنوار.ج77.ص27]
در این زمینه علاوه بر گرسنگی یا کم خوردن، سکوت یا کم حرف زدن هم بسیار مؤثر است. گرچه روزه سکوت جایز نیست.

****
اندرون از طعام خالی دار        تا در او نور معرفت بینی
تهی از حکمتی به علت آن        که پری از طعام   تا بینی