در برابر ریا و سُمعه، اخلاص است. در حدیث آمده است: خداوند جز [عبادت] خالصان را نمی‌پذیرد.
اخلاص یعنی عبادت فقط و فقط برای رضای خداوند باشد.
«إِنَّ المُنافِقینَ یُخادِعونَ اللهَ وَ هُوَ خادِعُهُم وَ إذا قامُوا إلی الصَّلاه قامُوا کُسالی یُرائُونَ النّاسَ وَ لا یَذکُرُونَ اللهَ إلا قَلیلا»[142 نساء]
همانا منافقان با خدا فریبکاری میکنند و حال آنکه خدا فریب‌دهنده‌ی آن‌هاست و چون به نماز برخیزند با مردم ریاکاری میکنند و خدا را یاد نمی‌کنند مگر اندکی.
ریا و سُمعه دو خطر و آفت بزرگ هستند که افراد مؤمن را تهدید میکند.
ریا آن است که انسان کاری را برای دیدن مردم (و نه برای رضای خدا) انجام دهد.
سُمعه آن است که کاری را به جا آورد و هدفش آن باشد که کارش به گوش مردم برسد.
این دو کار از نشانه‌های نفاق است.
بخل فقط در حیطهی امور مالی نیست؛ گاهی منظور از بخل، بخلِ اخلاقی است یعنی گاهی انسان در امور اخلاقی بخل میورزد مثل کسی که از سلام کردن خودداری میکند. کسی که جواب سلام را نمی‌دهد بسیار بخیل تر است چون جواب سلام واجب است و انجام ندادن واجبات بخل بسیار بیشتری میطلبد این بحث گستردگی فراوانی داشته و در همهی امور جاری میشود. مثلا پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «بخیل کسی است که نام من نزد او برده شود اما صلوات نفرستد.»
«اللّهمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّد»
جوانمرد که بخورد و بدهد به از عابد که روزه دارد و بنهد!
عابد که نه از بهر خدا گوشه نشیند بیچاره در آیینه‌ی تاریک چه بیند
[گلستان سعدی]
بخل در یک مورد نیکو و پسندیده است؛ آیا می‌دانید در کجا؟!
در بعضی از روایات بخل ورزیدن خانم ها تمجید شده است اما این بخل پسندیدهی زن صرفا در هزینه کردن اموال شوهرش میباشد. بنا بر این بخل زن نسبت به اموال خودش بد بوده و مورد نکوهش روایات واقع شده است. علت آن هم این است که زن حافظ اموال شوهرش میباشد و این مهم با انفاق فراوان از مال شوهر سازگاری ندارد.
حب دنیا: این صفت نه تنها تمام عوامل گذشته را تحت پوشش دارد بلکه در بر گیرندهی سایر صفات زشت نیز هست. حب دنیا ریشهی همهی مفاسد اخلاقی از جمله بخل است. اگر کسی محبت دنیا در دلش رسوخ کرد دیگر به هیچ وجه حاضر نیست که محبوب خودش ( یعنی مال دنیا را ) از خود دور کرده و به دست دیگران بسپارد.
ترس: این ترس به خاطر عدم توکل به خدا بوده و وقتی انسان خدا را وکیل خودش قرار نداد و خودش را تنها دید نسبت به آینده هول و اضطراب پیدا میکند لذا از کمک به دیگران خودداری میکنند.
