«یاأیُّهَاالَّذینَ ءَامَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذینَ مِن قَبْلِکُم لَعَلَّکُم تَتَّقُونَ» [183. بقره]
ای اهل ایمان روزه بر شما مقرر شد چنانکه بر امت‌های پیشین مقرر شده بود، باشد که پرهیزکار شوید. 
****

این آیه به بیان یکی از مهمترین احکام اسلامی می‌پردازد و آن روزه است. همانگونه که از این آیه برمی‌آید روزه مخصوص مسلمانان نبوده و بر امت‌های گذشته نیز مقرر بوده است.پایان آیه فلسفه‌ی این عبادت انسان‌ساز را با تعبیری کوتاه و بسیار پر محتوا بیان می‌کند و اثر پربار این فریضه‌ی الهی را صد در صد عاید خود انسان می‌داند: «شاید پرهیزکار شوید.»
از فوائد مهم روزه این است که روح انسان را «تلطیف» و اراده‌ی انسان را «قوی» و غرائز او را «تعدیل» می‌کند. در حقیقت بزرگترین فلسفه‌ی روزه همین اثر روحانی و معنوی آن است.
انسانی که همه‌ی غذاها و نوشیدنی‌ها را در اختیار دارد و هرلحظه تشنه و گرسنه شد به سراغ آن می‌رود همانند درختانی است که در پناه دیوارهای باغ و برلب نهرها می‌رویند. این درختان نازپرورده بسیار کم مقاومت و کم دوامند. اگر چند روزی آب از پای آن‌ها قطع شود پژمرده می‌شوند و می‌خشکند. اما درخانی که از لابلای صخره‌ها در دل کوه‌ها و بیابان‌ها می‌رویند و نوازشگر شاخه‌هایشان از همان طفولیت، طوفان‌های سخت و آفتاب سوزان و سرمای زمستان است و با انواع محرومیت‌ها دست به گریبانند، محکم و با دوام و پر استقامت و سخت‌کوش و سخت‌جانند! روزه نیز با روح و جان انسان همین عمل را انجام می‌دهد و با محدودیت‌های موقت به او مقاومت و قدرت اراده و توان مبارزه با حوادث سخت می‌بخشد.
بیشتر گناهان از دو ریشه‌ی «غضب» و «شهوت» سرچشمه می‌گیرند و روزه جلوی تندی‌های این دو غریزه را می‌گیرد و لذا سبب کاهش فساد و افزایش تقوی‌است و تقوی مهمترین اثر روزه است.کسی که یک ماه نان و آب و همسر خود را کنار گذاشت می‌تواند نسبت به مال و ناموس دیگران خود را کنترل کند. همچنین روزه باعث تقویت عاطفه است ؛ کسی که یک ماه مزه‌ی گرسنگی را چشید درد آشنا می‌شود و رنج گرسنگان را احساس و درک می‌کند.
گفته‌اند با شکم پر مطالعه نکنید. وقتی شکم انسان پر است خیلی چیزها را نمی‌فهمد . ذهن تمرکز ندارد. ولی گرسنگی به فکر میدان می دهد. لذا فرموده‌اند: «روزه موجب حکمت می‌شود.»؛«الصُّوم یُورِثُ الْحِکْمَه»[بحارالأنوار.ج77.ص27]
در این زمینه علاوه بر گرسنگی یا کم خوردن، سکوت یا کم حرف زدن هم بسیار مؤثر است. گرچه روزه سکوت جایز نیست.

****
اندرون از طعام خالی دار        تا در او نور معرفت بینی
تهی از حکمتی به علت آن        که پری از طعام   تا بینی