دعای چهار گروه مستجاب نمی شود: «... یکی از آنها کسی است که مالی داشته باشد و آن را ضایع نماید و سپس از خداوند درخواست کند، تا به او روزی عنایت کند، خداوند نیز در جواب می فرماید: آیا به تودستور میانه روی و اعتدال در مصرف نداده بودم.»امام صادق(علیه‌السلام)
اسیر بند شکم را دو شب نگیرد خواب شبی ز معده‌ی سنگی، شبی ز دلتنگی
شخصی از امام رضا علیه السلام درباره چگونگی تامین مخارج خانواده جویا شد، فرمود: (مخارج خانواده) حد وسط است میان دو روش ناپسند. گفت: فدایت شوم: به خدا سوگند نمیدانم این دو روش چیست؟ فرمود: رحمت الهی بر تو باد، آیا نمیدانی که خداوند بزرگ اسراف (زیادهروی) و اقتار (سخت گیری) را ناخوشایند دارد و در قرآن فرموده است: «آنان که هرگاه چیزی ببخشند نه زیادهروی کننده و نه خست ورزند، و میانگین این دو حد را در حد قوامی (مایه پایداری و بقای زندگی) ببخشند.
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «کمترین درجه اسراف عبارتند است از: دور ریختن آبیکه از آشامیدن اضافه آمده است.» [وسائل الشیعه جلد 3 باب 28 صفحه 384]
امام خیلی مقید بودند که اسراف نشود؛ یعنی چراغ اتاق مطالعه‌شان را نمی‌گذاشتند در غیر وقت مطالعه روشن باشد. چراغ راهرو را روشن نمی‌کردند و می گفتند: از آن طرف نمی‌توانم خاموشش کنم، روشن می‌ماند. یک دستمال کاغذی را دو قسمت می‌کردند و به صورت نصفه استفاده می نمودند. یک لیوان آب را صبح می‌گذاشتند و تا شب از همان لیوان استفاده می کردند. یعنی باقیمانده‌ی آب لیوان را دور نمی‌ریختند و می‌گفتند: اسراف است. یک چیزی روی آن می‌گذاشتند و تا شب آب لیوان را می‌خورند.
[برداشت‌هایی از سیره امام خمینی(ره). ج2]
یکی از حکما پسر را نهی همی کرد از بسیار خوردن، که سیری مردم را رنجور کند.
گفت ای پدر گرسنگی خلق را بکشد. نشنیده‌ای که ظریفان گفته‌اند به سیری مردن به که گرسنگی بردن؟!
گفت اندازه نگه دار؛« کُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا »
نه چندان بخور کز دهانت بر آید نه چندان که از ضعف جانت برآید
[گلستان سعدی. باب سوم]
اسراف تنها زیاده روی در مصرف نیست بلکه هرگونه تجاوز از حدّ اعتدال که موجب ضرر و زیانی شود اسراف است.
امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرمایند:«اسراف آنست که انسان مالش را از بین ببرد و به بدنش صدمه بزند.» با این حساب سیگار کشیدن هم اسراف است زیرا انسان با سیگار کشیدن هم پول خود را از بین برده و هم به بدنش ضرر رسانده‌است.
[مجموعه الاخبار باب 171 حدیث 1]
1.مسرفان اهل دوزخند؛ قرآن کریم می‌فرماید: «وأنَّ المُسرِفینَ هُم اَصحابُ النّار»[43 غافر]
2. برای اسرافکاران اعمالشان زینت داده می‌شود به این معنا که فکر می‌کنند کار خوبی انجام داده‌اند در حالی که بواسطه این عمل از اهل آتش خواهند شد؛ قرآن کریم می‌فرماید: « کذالکَ زُیِّنَ للمُسرِفینَ ما کانوا یَعمَلون»[12 یونس]
3. اسراف موجب انکار آیات الهی می‌شود که به دنبال آن گمراهی را به همراه دارد.؛ قرآن کریم می‌فرماید:«کَذالک یُضِلُّ اللهُ مَن هُوَ مُسرِفٌ مُرتاب»[34 غافر]
یک روز پیش از ظهر آقا زنگ زد. خدمت ایشان رفتم. فرمود:«چراغ داخل حیاط روشن است، آن را خاموش کن.» گفتم چشم. چند روز بعد که باز چراغ روشن مانده بود، امام مجدّداً زنگ زدند. خدمتشان که رفتم فرمودند: «اگر برای شما مشکل است چراغ را روشن و خاموش کنید، کلید آن را در اتاق من بگذارید تا من خودم شب‌ها روشن کنم و روزها خاموش کنم!» گفتم نه آقا مشکلی نیست. تا مدتی حواسم را جمع می‌کردم که مبادا چراغ در روز روشن بماند. یک روز صبح که امام(ره) روی صندلی نشسته و برنامه دیدار داشتند، چراغ دفتر آقای رسولی روشن بود و یک چراغ هم پشت حیاط منزل امام، اطراف منزل حاج احمد آقا، روشن بود. امام به من که کنار ایشان ایستاده بودم فرمودند که بیا جلو؛ نزدیک ایشان که رسیدم با عصبانیت فرمودند: «در منزل من و فعل حرام؟!! در منزل من و اسراف؟!!» من که مثل بید می‌لرزیدم عرض کردم اقا چه شده است؟ فرمودند: «چند مرتبه باید بگویم این چراغ‌ها را خاموش کنید. مگر شما نمی‌دانید که اسراف حرام است؟!!!»
[برداشت‌هایی از سیره امام خمینی(ره). ج2]
طبق آیات قرآن و روایات، اسراف و تبذیر ، مذموم و ناپسند هستند و فقط قوام ممدوح و پسندیده است، که خداوند متعال درباره مومنان می‌فرماید:« کسانی که هر گاه انفاق کنند، نه اسراف می‌نمایند و نه اقتار(سختگیری)؛ بلکه در میان این دو حدّ اعتدالی دارند.»[فرقان، آیه 67]
« وَالَّذِینَ إِذَآ أَنفَقُواْ لَمْ یُسْرِفُواْ وَلَمْ یَقْتُرُواْ وَکَانَ بَیْنَ ذَلِکَ قَوَاماً »
دو زیرک خواندهام کاندر دیاری رسیدند از قضا بر چشمهساری
یکی کم خورد کاین جان میگزاید یکی پر خورد کاین جان میفزاید
چو بر حد عدالت ره نبردند ز محرومی و سیری هر دو مردند
[نظامی گنجوی]
