امام صادق (علیهالسلام) میفرمایند: «هیچ بندهای نیست که خشم خود را فرو ببرد مگر آنکه خداوند عزت او را در دنیا و آخرت فزونی بخشد...» [کافى، ج2، ص 110 . ]
وقتی با اینگونه روایات که نظیر آن بسیار است مواجه میشویم اولین سؤال که به ذهنمان خطور میکند این است که مگر خشم و غضب چیست و چه اثری دارد که فرو بردن خشم در روایات اینقدر سفارش شده است؟
غضب و عصبانیت حالتی است که در همه انسانها وجود دارد و مانند همه غرایز دیگر در جای خود لازم است ولی اگر کنترل نشود بدترین آثار را به دنبال دارد و دین انسان را تباه میکند و اینکه امام صادق(علیهالسلام) میفرمایند«الغَضَبُ مِفتاحُ کُلِّ شَرٍ»غضب کلید هر بدی است، منظور همین غضب مذموم است. به مطلب بعدی توجه کنید:
برادر کوچکتر خویش را به دنبال کاری فوری میفرستیم. پس از مدتی هر چه منتظر میشویم نمیآید. به دنبال او میرویم میبینیم مسأله را به کلی فراموش کرده و در کوچه مشغول به بازی شده است. با عصبانیت به سمت او میرویم و:
1- سیلی محکمی به وی مینوازیم. [افراط در غضب: این حالت مذموم است.]
2- آرام گوش را میگیریم و کمی او را دعوا میکنیم. [اعتدال در غضب: این حالت ممدوح است.]
3- اهمیتی نمیدهیم و خودمان هم مشغول بازی میشویم. [تفریط: زمانی است که کسی به طور کلی از این قوه بی بهره باشد یا این قوه در وی به قدری ضعیف باشد که در مواقع ضروری هم بروز نکند. این حالت مذموم است و ثمرهی آن بی غیرتی در مقابل حرام و تحمل خواری و ... است. ]