ریا انواع و اشکال مختلفی دارد؛ با مثال های جالبی بحث ریا را به پایان می‌برم:
* از اینکه دیگران درباره‌مان بگویند«به تازگی آهسته صحبت می‌کند و از شدت کم‌خوری رنگش زرد شده و حدقه چشمش گود شده است.» لذت می‌بریم! [ریاء بدن]
راه جلوگیری: حضرت عیسی? (علیه‌السلام) می‌فرماید: «هنگامی که روزه می‌گیرید سرتان را روغن بزنید موهایتان را شانه کنید و در چشم سرمه بکشید.»
* مهر داغ را که گذاشته‌است روی بخاری تا سیاهی‌اش برود، برمی‌دارد و به خیال خودش برای اینکه مبادا نماز اول وقتش فوت شود!!! سریع به نماز می‌ایستد و سر بر مهر داغ می‌گذارد!!! [ریاء بوسیله قیافه؛ مثل باقی گذاردن اثر سجده بر پیشانی!]
* تسبیح را در دست می‌گیریم و برای اینکه کسی متوجه نشود که ذکر می‌گوییم! دستمان را جلوی دهان می‌گیریم، صدای سوتِ «سبحان الله» را هم که نمی‌شود کاری کرد! [ریاء بوسیله‌ی گفتار]
* جلو می‌ایستیم و عده‌ای هم به ما اقتدا می‌کنند. بر خلاف همیشه اذکار اضافه‌تری می‌گوییم یا سعی می‌کنیم با ترتیل حمد و سوره را بخوانیم تا نماز خوبی برای دوستان خوانده باشیم تا مبادا نمازشان اشکال پیدا کند!!! [ریاء بوسیله اعمال]
* هر هفته به جلسه‌ی یکی از علماء و بزرگان می‌رویم و برای دوستان هم تأسف می‌خوریم که چرا از اینگونه محافل غافلند! [ریاء بوسیله رفت و آمد با عبّاد و زهّاد و ....]
پس در هر نوع عمل و رفتاری ریا کردن ممکن است. مواظب دام شیطان باشیم.
علامت ریا آن است که اگر ستایش شود، کار نیکش را توسعه می‌دهد و اگر ستایش نشود از کار خود می‌کاهد. اگر می‌خواهید ببینید در اعمالتان ریا هست یا نه می‌توانید از این ملاک استفاده کنید.
عده‌ای اطراف امام صادق(علیه‌السلام) جمع بودند. شخصی سئوال کرد: یابن رسول الله! چه می گویید درباره‌ی کسی که عمل نیکی انجام دهد اما نه برای خدا بلکه برای اینکه دیگران بشنوند و او را ستایش کنند ؟
حضرت فرمود: «او مشرک است»، سپس آیه «لا یشرک بعباده ربّه احدا» را تلاوت فرمودند.
تکیه کلام یکی از عرفا این بود: «من کان لله؛ کان الله له» ؛ یعنی کسی که صد در صد برای خدا کار کند خدا هم برای او خواهد بود. و می‌فرمود: «تو برای خدا باش؛ خدا و ملائکه‌اش برای توست!»
و گاهی می‌فرمود: «اگر انسان موفق به عملش هم نشود، صحبت آن(اخلاص) اثر خوبی در روحیه‌ی شخص می‌گذارد.»
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌عله‌وآله) می‌فرمایند: سخت‌ترین عذاب‌ها برای کسی است که مردم در او خیر ببینند در حالی که در او خیری نیست. فرشتگان اعمال برخی انسان‌ها را بالا می‌برند ولی خطاب می‌رسد: «هدفش خدا نبوده آن را برگردانید.»
می‌گویند شخصی برای ریا نماز می‌خواند. اطرافیانش گفتند :«به به ؛ عجب نماز با حالی می‌خوانَد!» شخص تا این حرف را شنید در همان حال نماز گفت:
تازه؛ روزه هم هستم!!!
در روایات آمده است خداوند عملی که «ذره‌ای» ریاء در آن باشد و به اندازه‌ی ذره‌ای برای غیر خدا باشد را قبول نمی‌کند. نگویید : «اِ... یه ذره که به جایی برنمی‌خورد!» چطور وقتی یک سوراخ ریز در توپ فوتبال پیدا شد کل بازی فلج می شود؛ ریا هم عبادت را سوراخ می‌کند و کل آن را باطل می‌کند!
(حجه‌الإسلام قرائتی)
با فرزندش در راهی می‌رفت. به مرتاضی برخورد کرد. به او گفت:
«نتیجه‌ی ریاضت‌های تو چیست؟»
مرتاض خم شد، تخته سنگی را از زمین برداشت، سنگ در دست او به یک گلابی تبدیل شد و به او تعارف کرد!
نگاهی به مرتاض کرد و گفت:
«این کار را که برای من کردی؛ بگو ببینم برای خدا چه کرده ای؟»
مرتاض با شنیدن این سخن به گریه افتاد...
کسی که ریا می‌کند و مثلاً نمازش را طولانی می‌کند برای اینکه دیگران ببینند و بگویند «به به؛ عجب نمازی!» ، درواقع عبادتش را برای غیر خدا انجام داده و بنابراین نباید روز قیامت از خدا انتظار داشته باشد که به او پاداش بدهد چون برای خدا کاری نکرده تا خدا به او پاداش بدهد بلکه باید پاداش کارش را از همان کسی بگیرد که عبادت را برای خوشایند او انجام داده است.
پس در واقع خدا را با دیگران شریک کرده و کاری را که باید فقط برای رضای خدا انجام می‌داد برای رضای دیگران انجام داده است لذا در روایات بسیاری «ریاء» در عبادات را مساوی «شرک» دانسته اند: «إنَّ أدنی الریاء شرکٌ»؛ «به راستی پایین ترین درجه ریا شرک است»[غررالحکم] و قرآن هم می‌فرماید «إنَّ الشرک لظلمٌ عظیم»؛ «همانا شرک ستم[و گناهی] بزرگ است!»[سوره لقمان]
زاهدی مهمان پادشاهی بود. چون به طعام بنشستند، کمتر از آن خورد که ارادت او بود و چون به نماز برخواستند، بیش از آن کرد که عادات او، تا ظنّ صلاحیت در حق او زیادت کنند.
ترسم نرسی به کعبه ای اعرابی کاین ره که تو میروی به ترکستان است!
چون به مقام خویش آمد سفره خواست تا تناولی کند. پسری صاحب فراست داشت. گفت : ای پدر! باری به مجلس سلطان طعام نخوردی؟ گفت: در نظر ایشان چیزی نخوردم که به کار آید.
پسر گفت: نماز را هم قضا کن که چیزی نکردی که به کار آید!
(گلستان سعدی)
